Ten artykuł analizuje kluczowe różnice między Lighttpd i Nginx, dwoma ważnymi, lekkimi serwerami WWW dla współczesnej infrastruktury. Oba korzystają z architektur sterowanych zdarzeniami i nieblokującego I/O, lecz różnią się filozofią projektową, zakresem funkcji i docelowymi zastosowaniami. Nginx jest liderem rynkowym (ok. 38,6% udziału wśród śledzonych witryn), podczas gdy Lighttpd utrzymuje wyspecjalizowaną niszę — szczególnie w środowiskach o ograniczonych zasobach i przy dostarczaniu statycznych treści. Wybór między tymi serwerami powinien wynikać z wymagań wdrożenia: oczekiwanego ruchu, dostępnego sprzętu, wymaganych funkcji oraz kompetencji zespołu.
Aby ułatwić szybkie rozeznanie, poniżej zebrano najważniejsze różnice w formie syntetycznej tabeli:
| Obszar | Lighttpd | Nginx |
|---|---|---|
| Filozofia | lekkość i minimalne zużycie zasobów | reverse proxy i load balancer klasy produkcyjnej |
| Architektura | zwykle jeden proces, zdarzeniowe I/O, opcjonalni workerzy | proces nadrzędny + wielu workerów (jeden na rdzeń), zdarzeniowe I/O |
| Skalowanie | efektywny przy tysiącach połączeń | skala setek tysięcy połączeń |
| HTTP/3 | brak | dostępny (od 1.25.0, moduł HTTP/3/QUIC) |
| Proxy/LB | podstawowe proxy (mod_proxy) | zaawansowane wbudowane proxy i LB |
| Pamięć (przykład) | ok. 159 MB w teście 512 MB RAM | ok. 169 MB w teście 512 MB RAM |
| Ekosystem | skoncentrowany, mniejszy | bogaty, szerokie wsparcie społeczności |
Podstawy architektoniczne i kontekst historyczny
Ewolucja i filozofia projektowa
Lighttpd (2003) powstał jako odpowiedź na problem C10K. Od początku projektowano go jako lekki, zgodny z HTTP i bezpieczny, z naciskiem na minimalne użycie CPU i pamięci. Fundamentem jest jednoprocesowa architektura ze zdarzeniowym I/O, bez tworzenia nowych procesów/wątków dla każdego połączenia. Było to radykalne odejście od serwerów takich jak Apache (model proces-na-połączenie/wątek-na-połączenie), które generowały duże koszty zasobowe.
Nginx powstał, by przełamać ograniczenia tradycyjnych architektur przy masowej współbieżności. Zaprojektowany przez Igora Sysoeva, od początku był pomyślany jako zaawansowany frontowy reverse proxy i load balancer z wbudowanym serwowaniem statycznych treści oraz integracją z backendami aplikacyjnymi.
Rdzeniowe modele architektoniczne
Nginx używa procesu nadrzędnego do zadań uprzywilejowanych (np. wczytywanie konfiguracji, wiązanie portów), po czym uruchamia niewielką liczbę niezależnych, jednowątkowych procesów roboczych. Każdy worker obsługuje tysiące gniazd w pętli zdarzeń (epoll/kqueue), dzięki czemu skalowanie wzdłuż rdzeni CPU jest przewidywalne i stabilne.
Lighttpd stosuje analogicznie sterowane zdarzeniami I/O, zwykle w jednym procesie, a workerów dodaje tylko w specyficznych scenariuszach (np. negocjacja TLS, wolne I/O dyskowe). Projekt ten zwykle skutkuje niższym zużyciem pamięci i minimalnym narzutem na przełączanie kontekstu.
Kluczowa różnica dotyczy oczekiwań skalowalności: Nginx w układzie wielu workerów skaluje się horyzontalnie na rdzeniach CPU, natomiast Lighttpd preferuje konfigurację jednoprocesową i zaleca testy przed dodaniem workerów, bo często to ona daje najlepszą relację prostoty do wydajności.
Charakterystyka wydajności i analiza przepustowości
Obsługa współbieżnych połączeń
Nginx zaprojektowano do obsługi setek tysięcy jednoczesnych połączeń na współczesnym sprzęcie, z niskim narzutem pamięci na połączenie i nieblokującym I/O. Lighttpd typowo skutecznie obsługuje ok. 10 000 współbieżnych połączeń (i więcej po strojeniach), koncentrując się na minimalnym zużyciu zasobów w typowych wdrożeniach.
W jednym z testów (50 wirtualnych użytkowników) Lighttpd osiągnął 7 936 żądań/s z opóźnieniem 265,8 ms, a Nginx 7 381 żądań/s i 287,4 ms.
Przepustowość żądań i czasy odpowiedzi
Benchmarki pokazują, że przy czystej statyce Lighttpd potrafi przewyższać Nginx na jednostkę zasobów, o ile jest właściwie skonfigurowany. Przy mieszanych obciążeniach i dużych plikach przewagę często ma Nginx.
Dla czytelności kluczowe dane ujęto w tabeli scenariuszy testowych:
| Scenariusz | Lighttpd | Nginx |
|---|---|---|
| 50 użytkowników (stałe obciążenie) | 7 936 żądań/s, 265,8 ms | 7 381 żądań/s, 287,4 ms |
| duża współbieżność (ciągły strumień) | 28 867 żądań/s, 34,2 ms | 24 398 żądań/s, 39,6 ms |
| skrajna współbieżność | 28 308 żądań/s, 61,9 ms | 23 772 żądania/s, 72,6 ms |
| transfer dużych plików | niższy względem Nginx | ~123,26 MB/s (wyższy transfer) |
Lighttpd konsekwentnie osiąga niskie opóźnienia przy serwowaniu statycznych treści. Nginx z kolei wyróżnia się spójnością i przewidywalnością przy zmiennych wzorcach ruchu, co bywa kluczowe dla aplikacji wymagających stabilnych odpowiedzi < 100 ms.
Efektywność zasobowa i skalowalność systemu
Wzorce zużycia pamięci
Lighttpd zaprojektowano, by minimalizować wymagania pamięciowe. Sam serwer zajmuje bardzo niewiele na dysku i zużywa mniej RAM przy identycznych obciążeniach. W teście z 512 MB RAM: Lighttpd ok. 159 MB, Nginx ok. 169 MB, Apache ok. 290 MB. Dla systemów o niskiej pamięci Lighttpd działa tam, gdzie inne serwery mogą mieć trudności.
Dokumentacja Lighttpd rekomenduje konkretne ustawienia dla małej pamięci (np. server.max-fds = 128, server.max-connections = 16). Nginx, choć oszczędny względem Apache, zwykle zużywa nieco więcej RAM niż Lighttpd, zwłaszcza przy wielu workerach.
Wykorzystanie CPU i przełączanie kontekstu
Zalecenie Nginx „jeden worker na rdzeń” umożliwia efektywne rozłożenie obciążenia i minimalizację przełączeń kontekstu. Taka architektura daje przewidywalne skalowanie wraz z liczbą rdzeni.
Lighttpd w układzie jednoprocesowym zużywa mniej CPU na zarządzanie procesami i przełączanie kontekstu, co jest korzystne dla statyki. Przy ekstremalnej współbieżności i wielu workerach złożoność rośnie i część przewag Nginx wraca do gry.
Skalowalność w warunkach skrajnego ruchu
Nginx projektowano z myślą o masowej skalowalności i przy odpowiednim strojeniu jądra (limity deskryptorów, kolejki połączeń) obsługuje setki tysięcy połączeń na workera.
Lighttpd pozostaje bardzo efektywny i wystarczający dla większości witryn, lecz przy skrajnych wzrostach ruchu szybciej zbliża się do granic (rosną opóźnienia, spada przepustowość). W praktyce ograniczenia widać głównie przy wyjątkowo wysokich poziomach ruchu.
Warto uwzględnić wskazówki strojenia systemowego dla obu serwerów:
- Nginx – parametry jądra dla wielu połączeń (np.
net.core.somaxconn), limity deskryptorów plików (FD) i ich podniesienie w systemie, ustawienie liczby workerów (np.worker_processes auto); - Lighttpd – dobór najwydajniejszego mechanizmu zdarzeń (np.
server.event-handler = "linux-sysepoll"), właściwe ustawienieserver.max-fds, właściwe ustawienieserver.max-connections(dla dużego ruchu nawet do 65 535).
Zestaw funkcji i implementacja funkcjonalności
Funkcje reverse proxy i równoważenia obciążenia
Nginx od podstaw budowano jako reverse proxy i load balancer. Oferuje terminację SSL/TLS, manipulację nagłówkami, cache’owanie, kompresję gzip i złożone trasowanie na podstawie atrybutów żądania. W NGINX Plus dostępne są funkcje enterprise (np. zaawansowane algorytmy i aktywne health checki).
Lighttpd posiada podstawowe reverse proxy przez mod_proxy. W zaawansowanych scenariuszach często łączy się go z wyspecjalizowanymi narzędziami (np. HAProxy), zachowując Lighttpd jako szybki front dla statyki. Nginx natywnie dostarcza bogatszy zestaw funkcji proxy/LB.
Dla pełności, poniżej przykładowe algorytmy równoważenia dostępne w Nginx:
- round-robin,
- least connections,
- IP hash,
- consistent hashing.
Obsługa protokołów i nowoczesnych technologii webowych
Nginx wspiera HTTP/1.0, HTTP/1.1, HTTP/2 oraz HTTP/3 (QUIC, od 1.25.0). HTTP/2 umożliwia multipleksowanie w jednym połączeniu, a HTTP/3 obniża opóźnienia i poprawia wydajność w sieciach zawodnych (status funkcji: wciąż rozwijany).
Lighttpd oferuje pełne HTTP/2 od 1.4.56 oraz WebSocket przez HTTP/2 od 1.4.65. Brak wsparcia HTTP/3 może być ograniczeniem w długofalowych planach.
Aby szybko porównać wsparcie protokołów, spójrz na tę tabelę:
| Protokół/technologia | Lighttpd | Nginx |
|---|---|---|
| HTTP/1.0–1.1 | tak | tak |
| HTTP/2 | tak (od 1.4.56) | tak |
| HTTP/3 (QUIC) | nie | tak (od 1.25.0) |
| WebSocket (proxy) | tak, mod_wstunnel |
tak (nagłówki proxy) |
Przetwarzanie treści dynamicznych i wsparcie języków programowania
Nginx nie wykonuje kodu aplikacyjnego — deleguje go do zewnętrznych usług (FastCGI, uWSGI, itp.). Ta separacja ułatwia niezależne skalowanie i izolowanie awarii. W praktyce PHP integruje się przez PHP-FPM bardzo wydajnie.
Lighttpd działa podobnie (FastCGI/CGI/SCGI) i posiada wbudowany load balancer w implementacji FastCGI. Na co dzień o wyborze decyduje raczej dojrzałość ekosystemu i prostota konfiguracji — większy udział Nginx zapewnia obfitszą dokumentację i przykłady.
Funkcje zaawansowane i ekosystem modułów
Nginx ma rozbudowany zestaw modułów (m.in. przepisywanie URL, limity tempa, cache, uwierzytelnianie, przetwarzanie strumieni, mechanizmy bezpieczeństwa). Wariant komercyjny NGINX Plus rozszerza te możliwości i dodaje wsparcie producenta.
Lighttpd oferuje moduły do najczęstszych zadań (FastCGI, proxy, cache, kompresja, auth, przepisywanie URL), ale przy bardzo specyficznych potrzebach biblioteka rozszerzeń bywa skromniejsza. Jeśli wymagane są rozbudowane funkcje wykraczające poza podstawowe serwowanie WWW, częściej gotowe rozwiązania znajdziesz w Nginx.
Konfiguracja i łatwość użycia
Składnia plików konfiguracyjnych i złożoność
Lighttpd używa przejrzystej składni klucz–wartość z czytelnymi blokami warunkowymi — to ułatwia szybki start, zwłaszcza w systemach wbudowanych.
Składnia Nginx, choć logiczna, wymaga dobrego zrozumienia bloków server, grup upstream i dyrektyw location. Po opanowaniu daje jednak dużą ekspresyjność przy złożonym trasowaniu, proxy i load balancingu.
Zarządzanie operacyjne i monitorowanie
Nginx wspiera test konfiguracji (nginx -t) i bezprzerwowe przeładowania. Reload uruchamia nowe workery, a stare kończą obsługę bieżących połączeń.
Lighttpd również obsługuje łagodne restarty; prostsza składnia często przekłada się na szybsze iteracje i mniej błędów walidacji.
Monitoring w Nginx wymaga agregacji statystyk per worker, natomiast jednoprocesowość Lighttpd upraszcza część scenariuszy (choć przy wielu workerach złożoność rośnie).
Procesy instalacji i wdrożenia
Lighttpd dzięki minimalnym wymaganiom i prostej konfiguracji często wdraża się szybciej, zwłaszcza w środowiskach wbudowanych. Nginx także instaluje się łatwo, ale zwykle wymaga bardziej przemyślanej konfiguracji przed startem, co rekompensuje bogata dokumentacja i społeczność.
W produkcyjnych dystrybucjach Linuksa sama instalacja jest porównywalna — różnice uwidaczniają się po instalacji, w złożoności konfiguracji.
Adopcja rynkowa i wsparcie społeczności
Statystyki wdrożeń i trendy adopcji
Nginx dominuje z ok. 38,6–39% udziału (2025 r.), od lat rosnąc dzięki skuteczności na dużą skalę. Lighttpd utrzymuje niewielki udział (wg w3techs poniżej 1%), choć historycznie używały go serwisy o bardzo dużym ruchu. Mniejszy udział wynika z szerszego dopasowania Nginx do ogólnych scenariuszy WWW i reverse proxy.
Zasoby społeczności i wsparcie komercyjne
Nginx korzysta z większej społeczności, dokumentacji i narzędzi, co ułatwia rozwiązywanie problemów i optymalizacje. Wsparcie komercyjne zapewnia F5 (NGINX Plus). Lighttpd rozwija się przede wszystkim społecznościowo i stabilnie.
Wnioski i rekomendacje wyboru
Dopasowanie do zastosowań i kryteria wyboru
Poniżej znajdziesz praktyczne wskazówki, kiedy który serwer sprawdza się lepiej:
- Kiedy wybrać Lighttpd – środowiska o bardzo ograniczonych zasobach (IoT, systemy wbudowane), serwowanie statycznych treści, szybki start i minimalna złożoność operacyjna;
- Kiedy postawić na Nginx – zaawansowane reverse proxy i load balancing, złożone trasowanie, skala tysięcy–setek tysięcy współbieżnych połączeń;
- Gdy liczy się elastyczność na lata – bogaty ekosystem modułów i wsparcie HTTP/3 przemawiają za Nginx, natomiast prostota i oszczędność zasobów za Lighttpd.
Czynniki wydajnościowe i planowanie sprzętu
Na sprzęcie ograniczonym lub przy restrykcyjnych limitach energetycznych Lighttpd zwykle wygrywa efektywnością, szczególnie w IoT i systemach wbudowanych. Jeśli przewidujesz stałą współbieżność powyżej ~10 000 połączeń, preferuj Nginx dla lepszej przewidywalności i skalowania.
Rekomendacje dotyczące planowania infrastruktury
Dla nowych wdrożeń Nginx często bywa domyślnym wyborem dzięki dominacji rynkowej, świetnej dokumentacji i kompletowi funkcji. Lighttpd pozostaje znakomity w scenariuszach dopasowanych do jego mocnych stron: systemy osadzone, ograniczone zasoby, statyka i prostota operacji.
W architekturach hybrydowych warto rozważyć podejście komplementarne: Lighttpd na brzegu do statyki, Nginx w rdzeniu do złożonego proxy i równoważenia obciążenia. Żaden z serwerów nie jest uniwersalnie lepszy — najlepszy wybór to dopasowanie do specyfiki wdrożenia, by zoptymalizować TCO, złożoność, wydajność i niezawodność.