Apache i Nginx to dwa najpopularniejsze serwery WWW, odpowiadające łącznie za ponad połowę ruchu w Internecie, jednak różnią się fundamentalnie podejściem do obsługi żądań. Apache korzysta z modelu procesów/wątków, podczas gdy Nginx został zaprojektowany w oparciu o architekturę sterowaną zdarzeniami, która pozwala jednowątkowym procesom roboczym (worker) obsługiwać tysiące równoczesnych połączeń. W teście z 2025 roku Nginx osiągnął średni czas odpowiedzi 150 ms wobec 275 ms w Apache (ok. 45% szybciej) przy dużym obciążeniu. Według W3Techs Nginx ma 33,8% udziału rynku, a Apache 27,6%, co potwierdza trend w stronę bardziej efektywnych rozwiązań.
Fundamentalne różnice architektoniczne
Architektura bezpośrednio wpływa na wydajność i skalowalność. Apache stawia na elastyczność, a każde połączenie obsługuje dedykowany proces lub wątek. To proste i przewidywalne, ale kosztowne pamięciowo przy rosnącej liczbie połączeń. Dostępne są moduły wieloprzetwarzania (MPM) – Prefork, Worker i Event – jednak wszystkie opierają się na modelu procesów/wątków, co z reguły zużywa więcej RAM niż podejście zdarzeniowe.
Nginx działa inaczej: uruchamia niewielką liczbę procesów roboczych, z których każdy obsługuje tysiące połączeń równocześnie dzięki nieblokującym operacjom I/O. Workery można przypiąć do konkretnych rdzeni CPU, co ogranicza przełączanie kontekstu i poprawia wykorzystanie procesora. W efekcie Nginx skaluje się znakomicie przy minimalnym zużyciu pamięci.
Aby szybko porównać kluczowe aspekty modeli współbieżności, zwróć uwagę na poniższe zestawienie:
| Cecha | Apache | Nginx |
|---|---|---|
| Model współbieżności | proces/wątek na żądanie (MPM) | zdarzeniowy (event loop) |
| Operacje I/O | często blokujące | nieblokujące (epoll, kqueue) |
| Skalowanie połączeń | kosztowne pamięciowo | bardzo efektywne pamięciowo |
| Przypinanie do CPU | zależne od konfiguracji | native pinning workerów |
Najważniejsze MPM-y Apache i ich zastosowanie przedstawiają się następująco:
- Prefork – izolacja procesowa, kompatybilność ze starszymi modułami niewątczącymi, wyższe zużycie pamięci;
- Worker – wątki w obrębie procesów, mniejsze zużycie RAM niż Prefork, dobra ogólna wydajność;
- Event – obsługa keep-alive i współbieżności bardziej asynchronicznie, najlepszy wybór MPM dla wysokiej równoległości.
Model Nginx opiera się na pętli zdarzeń; każde połączenie trafia do event loop, który reaguje na nowe dane używając mechanizmów systemowych, takich jak epoll (Linux) i kqueue (FreeBSD). Brak blokowania oznacza możliwość obsługi tysięcy operacji jednocześnie, w przeciwieństwie do pomnażania procesów/wątków w Apache.
Wydajność i metryki benchmarkowe
Wydajność to kluczowe kryterium wyboru. W kompleksowym teście z 2025 roku Nginx uzyskał średnio 150 ms przy dużym obciążeniu, podczas gdy Apache 275 ms (ok. 45% szybciej na korzyść Nginx).
Dla czytelności najważniejsze różnice czasów odpowiedzi ujęto w tabeli:
| Serwer | Średni czas odpowiedzi |
|---|---|
| Nginx | 150 ms |
| Apache | 275 ms |
W testach przepustowości (MB/s) Nginx był w czołówce, co najlepiej widać w porównaniu:
| Serwer | Przepustowość |
|---|---|
| Nginx | 123,26 MB/s |
| OpenLiteSpeed | 122,78 MB/s |
| Lighttpd | 119,11 MB/s |
W zakresie żądań/s wyniki zależą od profilu testu: Lighttpd osiągnął 28 308 żądań/s przy najniższej latencji, a Nginx 24 398 żądań/s w tej próbie. W testach mieszanych OpenLiteSpeed zanotował 181,05 żądań/s, Nginx 179,38 żądań/s. Warto pamiętać, że metryki zmieniają się w zależności od obciążenia i konfiguracji.
Apache można zoptymalizować, wybierając MPM Event, lecz nawet po tuningu trudniej mu dorównać Nginx w scenariuszach o wysokiej równoległości. Serwisy takie jak Netflix i GitHub używają Nginx ze względu na jego wydajność i przewidywalność pod presją.
Obsługa treści statycznej i dynamicznej
Nginx jest wybitny w serwowaniu statyki (obrazy, CSS, JS, HTML), często nawet trzykrotnie szybciej niż Apache przy rosnącej liczbie równoległych żądań. Pliki mogą być serwowane z pamięci lub cache’u, z minimalnym narzutem.
Apache z kolei ma mocne wsparcie dla treści dynamicznej. Moduły (np. mod_php) pozwalają wykonywać kod bezpośrednio w procesie serwera, co historycznie uczyniło go filarem stosu LAMP.
Nginx nie przetwarza dynamicznie treści natywnie – przekazuje żądania do zewnętrznych procesorów, np. PHP‑FPM (FastCGI). Separacja warstw poprawia skalowalność i stabilność, choć wymaga dodatkowej konfiguracji.
W praktyce świetnie sprawdza się układ: Nginx na froncie (statyka, cache) + Apache w tle (dynamiczne żądania) – każdy serwer robi to, w czym jest najlepszy.
System modułów i elastyczność konfiguracji
Apache słynie z bogatego, dynamicznie ładowanego systemu modułów. Poniżej najpopularniejsze z nich wraz z rolą:
- mod_rewrite – przepisywanie i upraszczanie adresów URL;
- mod_ssl – obsługa SSL/TLS i nowoczesnych pakietów szyfrów;
- mod_php – uruchamianie PHP w procesie serwera;
- mod_security – zapora aplikacyjna (WAF) i reguły ochronne.
Nginx również obsługuje moduły, jednak klasycznie kompilowane do rdzenia podczas budowy z kodu. Ogranicza to dynamiczne doładowywanie, ale bywa korzystne wydajnościowo i bezpieczeństwowo.
Różnice w zakresie konfiguracji per katalog i dynamiki modułów przedstawia poniższa tabela:
| Aspekt | Apache | Nginx |
|---|---|---|
| Pliki per katalog | .htaccess (duża elastyczność, koszt wydajności) | brak .htaccess, centralna konfiguracja |
| Ładowanie modułów | dynamiczne (bez rekompilacji) | zwykle na etapie kompilacji |
| Kontrola przez hosting współdzielony | łatwa (modyfikacje w .htaccess) | wymaga dostępu do głównej konfiguracji |
Bezpieczeństwo serwerów
Apache oferuje rozbudowany mod_security (WAF), liczne metody uwierzytelniania i granularną kontrolę dostępu, także przez .htaccess. Elastyczność polityk bezpieczeństwa jest bardzo wysoka.
Nginx zapewnia silne mechanizmy w jądrze: terminację SSL/TLS, rate limiting, kontrolę dostępu, reguły per lokalizację i ochronę przed przeciążeniami. Architektura zdarzeniowa zwiększa odporność na DDoS, bo serwer lepiej znosi wiele jednoczesnych połączeń.
Zużycie zasobów i efektywność energetyczna
Apache zużywa więcej pamięci z racji modelu procesowego – każdy proces/wątek zajmuje zauważalny wolumen RAM. Przy tysiącach równoległych połączeń zasoby mogą szybko się wyczerpać.
Nginx minimalizuje zużycie pamięci, utrzymując niewielką liczbę workerów i obsługując wiele połączeń w pętli zdarzeń. Pojedyncze połączenie typowo wymaga ok. 100 KB–1 MB (zależnie od stanu), podczas gdy proces Apache może potrzebować 10–50 MB. Na tym samym sprzęcie Nginx obsłuży wielokrotnie więcej połączeń przy niższym koszcie energii.
Różnice dotyczą także CPU: Apache traci cykle na zarządzanie procesami i przełączanie kontekstu, podczas gdy Nginx ogranicza te koszty dzięki przypinaniu workerów do rdzeni. W testach efektywności energetycznej Nginx obsługiwał więcej żądań na wat niż Apache.
Przypadki użycia i rekomendacje
Gdy priorytetem są skalowalność i szybkość, najlepiej wypada Nginx. Przykładowe scenariusze:
- platformy o dużym ruchu (e‑commerce, serwisy streamingowe, portale),
- CDN i dystrybucja dużych plików z intensywną obsługą statyki,
- architektury mikroserwisowe i konteneryzowane,
- warstwa reverse proxy, cache i równoważenie obciążenia,
- backendy w technologiach Node.js, Django, Flask, Ruby on Rails, Go.
Apache pozostaje świetnym wyborem w scenariuszach wymagających elastyczności i kompatybilności wstecznej:
- małe i średnie witryny, które nie generują ogromnego ruchu,
- systemy zależne od .htaccess (np. wiele wdrożeń WordPress, Joomla, Drupal),
- starsze aplikacje wymagające specyficznych modułów Apache,
- hosting współdzielony, gdzie delegowanie konfiguracji per katalog jest kluczowe,
- złożone scenariusze uwierzytelniania i obsługi wielu protokołów.
Hybrydowe podejście – wykorzystanie Apache i Nginx razem
W wielu organizacjach najlepsze rezultaty daje konfiguracja hybrydowa: Nginx jako reverse proxy na froncie, a Apache jako backend do treści dynamicznej. Nginx „odcedza” statykę i żądania cache’owalne, dzięki czemu mniej ruchu trafia do Apache, co zwiększa całkowitą wydajność i stabilność.
Aby pokazać mechanizmy równoważenia w Nginx, poniżej lista najczęściej używanych algorytmów:
- round‑robin,
- least connections,
- ip‑hash.
Takie podejście szczególnie dobrze działa we wdrożeniach WordPress: Nginx może cache’ować strony i serwować je bezpośrednio, a Apache zajmuje się wyłącznie żądaniami wymagającymi wykonania PHP. Skalowanie poziome jest proste – dokładamy backendy Apache bez zmian w warstwie frontowej.
Stan rynku i trendy w 2025 roku
Udziały rynkowe potwierdzają wzrost popularności Nginx przy stabilnej bazie Apache. Oto kluczowe wartości według W3Techs:
| Serwer WWW | Udział |
|---|---|
| Nginx | 33,8% |
| Apache | 27,6% |
| Cloudflare Server | 22,8% |
| LiteSpeed | 14,1% |
F5 (2025) raportuje, że 66% organizacji korzysta z co najmniej jednej chmury; wdrożenia on‑premises to 39%, chmura publiczna 38%, model hybrydowy 36%. Maszyny wirtualne dominują przy 60%, a 42% uruchamia obciążenia w kontenerach, przy adopcji mikroserwisów na poziomie 31%.
W orkiestracji kontenerów prowadzi Kubernetes, a istotną rolę mają dystrybucje i usługi zarządzane:
| Platforma | Udział |
|---|---|
| Kubernetes (self‑managed) | 24% |
| Red Hat OpenShift | 21% |
| AWS (zarządzane K8s) | 21% |
| Azure (zarządzane K8s) | 17% |
| GCP (zarządzane K8s) | 17% |
Rosnące wymagania wydajnościowe i cloud‑native sprzyjają Nginx – jego architektura zdarzeniowa i niskie zużycie zasobów idealnie wpisują się w potrzeby nowoczesnych aplikacji.
Wniosek i rekomendacje ostateczne
Jeśli liczy się wysoka wydajność, obsługa wielu równoczesnych połączeń i niskie zużycie zasobów, Nginx zwykle będzie lepszym wyborem. Architektura zdarzeniowa, wbudowane funkcje reverse proxy i load balancingu czynią go naturalnym fundamentem skalowalnych aplikacji. Wybór ten potwierdzają wdrożenia u liderów, takich jak Netflix, GitHub, Spotify czy Uber.
Jeśli jednak pracujesz ze starszymi aplikacjami zależnymi od Apache, potrzebujesz szerokich możliwości dostosowań lub działasz w hostingu współdzielonym, Apache pozostaje solidny i przewidywalny. Rozbudowany ekosystem modułów i obsługa .htaccess zapewniają elastyczność oraz łatwe zarządzanie środowiskiem.
Dla większości nowych projektów warto poważnie rozważyć Nginx jako serwer domyślny. Przy wymaganiach mieszanych sprawdzi się podejście hybrydowe: Nginx jako warstwa cache i reverse proxy + Apache jako backend dla treści dynamicznej. Końcowy wybór powinien wynikać z profilu ruchu, budżetu zasobów i planów rozwoju systemu.